λεκτίνες

Ομάδα πρωτεϊνών, μη ανοσολογικής προέλευσης, οι οποίες έχουν την ιδιότητα να δεσμεύουν αντιστρεπτά και με μεγάλη εξειδίκευση τους υδατάνθρακες, χωρίς να επιφέρουν καμία αλλαγή στη δομή τους. Οι λ. έχουν βρεθεί σχεδόν σε όλες τις φυλετικές ομάδες, από τους ιούς και τα βακτήρια έως τα σπονδυλόζωα, και ποικίλλουν ως προς τη μορφή τους: μπορεί να είναι διαλυτές, μεμβρανοσυνδεόμενες ή γλυκοπρωτεΐνες. Τα μόριά τους έχουν τουλάχιστον δύο θέσεις δέσμευσης των υδατανθράκων. Ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά το 1888 και οι πιο καλά χαρακτηριζόμενες από αυτές έχουν απομονωθεί από τη φυτική οικογένεια των ψυχανθών. Παρά το γεγονός ότι οι λ. είναι άφθονες στη φύση, ο βιολογικός τους ρόλος δεν είναι πλήρως κατανοητός. Πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο σε φαινόμενα αναγνώρισης, καθώς προσδένονται εξειδικευμένα σε συγκεκριμένες δομές υδατανθράκων· η αναγνώριση αυτή περιλαμβάνει αλληλεπιδράσεις μεταξύ κυττάρων, κυττάρων με εξωκυτταρικά υλικά του ίδιου οργανισμού ή με ουσίες ξένες προς τον οργανισμό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι ηπατικές λ., οι οποίες εμπλέκονται στην αναγνώριση των γλυκοπρωτεϊνών που πρέπει να αποσυρθούν από την κυκλοφορία του αίματος, καθώς και η αναγνώριση υδατανθράκων του ξενιστή από τις λ. διαφόρων βακτηρίων, που προάγουν τη μόλυνση. Οι λ. αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για τη μελέτη υδατανθρακικών ενώσεων, οι οποίες μπορεί να βρίσκονται και στην επιφάνεια των κυττάρων, για την ταυτοποίηση συγκεκριμένων κυττάρων και για την επαγωγή κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Μονιμοποιημένες λ. σε στερεό υλικό μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον διαχωρισμό γλυκοπρωτεϊνών ή γλυκολιπιδίων. Οι λ., τέλος, βρίσκουν εφαρμογή σε ιστοχημικές μελέτες για τον εντοπισμό συγκεκριμένων συμπλεγμάτων υδατανθράκων· η τεχνική αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εφόσον αλλαγές στα πρότυπα πρόσδεσης των λ. παρατηρούνται κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη, σε περιπτώσεις κακοηθών μετασχηματισμών, κατά τη γήρανση και σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις.